Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri (İngilizce: Generally Accepted Accounting Principles, GAAP), teknik bir deyim olarak, belli bir andaki muhasebe uygulamasını kapsayan ayrıntılı muhasebe yöntem ve usullerinden meydana gelir ve muhasebeciler arasında mevcut görüş birliğinden dolayı bu ilkeler genel kabul görmüştür. Bundan ötürü de, bugün için geçerli olan bu ilkelerin zamanla gelişim ve değişime tabi olacağı da peşin olarak kabul edilmelidir.
Ülkemizde muhasebe ilkeleri konusundaki ilk çalışma, iktisadi devlet teşekkülleri için Tekdüzen Hesap Planının geliştirilmesi sırasında ele alınmış ve Amerikan Muhasebe Uygulamaları örnek alınarak belirlenen muhasebe kavramı ve ilkeleri uygulamalara rehber olması amacıyla Devlet Planlama Teşkilatı tarafından yayınlanmıştır. Daha sonra, Sermaye Piyasası Kurulu'nun 01/02/1984 tarihli (Seri:VIII, No 7) tebliği ile bu tebliği yürürlükten kaldıran 29 Ocak 1989 tarihli (Seri: XI, No. 1) SP Kurulu tebliğinde muhasebenin temel kavramları ve muhasebe ilkeleri konusu ele alınmıştır. Ancak özel sektör ve kamu sektöründeki tüm gerçek ve tüzel kişileri bağlayıcı olmak üzere, bunlar tarafından muhasebe uygulamalarında ve mali tabloların düzenlenmesi esnasında uymakla zorunlu oldukları "Muhasebenin Temel Kavramları" ve "Mali Tablolar İlkeleri" 26 Aralık 1992 tarihli Maliye Bakanlığı Tebliği ile getirilmiştir. Biz burada sadece Muhasebenin Temel Kavramları'nı açıklayıp sınavlarda çıkabilecek soru tiplerini göreceğiz. Buna göre muhasebenin temel kavramları aşağıdaki gibidir.
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı: Bu kavram, muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı, muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.
2. Kişilik Kavramı: Bu kavram; işletmenin sahip veya ortaklarından, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı: Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
4. Dönemsellik Kavramı: Dönemsellik Kavramı işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
5. Parayla Ölçülme Kavramı: Bu kavram, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.
6. Maliyet Esası Kavramı: Bu kavram; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.
8. Tutarlılık Kavramı: Bu kavram, muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali talolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.
9. Tam Açıklama Kavramı: Bu kavram; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.
Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.
10. İhtiyatlılık Kavramı: Muhafazakarlık veya tutuculuk kavramı da denilen bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.
11. Önemlilik Kavramı: Bu kavram, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nisbi(oransal) ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.
Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
12. Özün Önceliği Kavramı: Bu kavram işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlemelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
Genel olarak işlemlerin biçimleri ve özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu taktirde, özün biçime önceliği esastır.
ÖRNEK SORULAR
SORU 1. Para ve alacaklar dışındaki bütün aktifler ile gider kalemlerinin elde edilme bedelleri ile muhasebeleştirilmesi gereğini ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tutarlılık Kavramı
B) Tarafsızlık Kavramı
C) Parayla Ölçülme Kavramı
D) İhtiyatlılık Kavramı
E) Maliyet Esası Kavramı
Cevap: E) Maliyet Esası Kavramı
SORU 2. İşletme çalışmalarının sonuçlarının belli zamanlara ait olması gereğini ifade eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) İşletmelerin Sürekliliği Kavramı
B) Dönemsellik Kavramı
C) Özün Önceliği Kavramı
D) İhtiyatlılık Kavramı
E) Parayla Ölçülme Kavramı
Cevap: B) Dönemsellik Kavramı
SORU 3. Muhasebenin en önemli kavramı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tutarlılık Kavramı
B) Parayla Ölçülme Kavramı
C) Süreklilik Kavramı
D) Dönemsellik Kavramı
E) Sosyal Sorumluluk Kavramı
Cevap: E) Sosyal Sorumluluk Kavramı
SORU 4. Hangi muhasebe kavramı Anonim - Limited ve Paylı Komandit şirketlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur?
A) Süreklilik Kavramı
B) Maliyet Esası Kavramı
C) İhtiyatlılık Kavramı
D) Tutarlılık Kavramı
E) Önemlilik Kavramı
Cevap: A) Süreklilik Kavramı
SORU 5. İşletme varlıklarının piyasa değeri yerine maliyet değeri ile muhasebeleştirilmesi yolundaki uygulamayı destekleyen muhasebe kavramı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dönemsellik Kavramı
B) Tutarlılık kavramı
C) İşletmenin Sürekliliği Kavramı
D) Para ölçüsü kavramı
E) İhtiyatlılık Kavramı
Cevap: C) İşletmenin Sürekliliği Kavramı
YARARLANILAN KAYNAKLAR
-----------------------------------------------------------------------
GÜCENME Ümit, Genel Muhasebe, Uludağ Üniversitesi, Marmara Kitabevi Yayınları, Eylül 2000,BURSA
http://tr.wikipedia.org/wiki/Genel_Kabul_Görmüş_Muhasebe_İlkeleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder